Russell Viper : ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ‘ਚ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਮਾਰਨ ਲੱਗੇ ਲੋਕ? ਜਾਣੋ ਕਿੰਨੇ ਖਤਰਨਾਕ ਹਨ ਇਹ ਸੱਪ
Russell viper snakes : ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ‘ਚ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਜਾਂ ਚੰਦਰਬੋਡਾ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਸਹਿਮ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਸਮਝ ਕੇ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਵੀ ਫੈਲਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
2013 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ‘ਚ ਵਧੀ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ‘ਚ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਟੋਰੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਸੱਪ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ। ਇਸ ਸੱਪ ਨੂੰ ਕਦੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ‘ਚ ਅਲੋਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਕਰੀਬ 10-12 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਸੱਪਾਂ ‘ਤੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 2013 ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਇਹ ਸੱਪ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਹਨ।
ਸਾਲ 2021 ‘ਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਦੇ ਕੁੱਝ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਚ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਦਮਾ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ 2 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਲੋਕ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਕਾਫੀ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਟੋਰੀਆਂ ਸਨ।
ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਮਾਨਿਕਗੰਜ ‘ਚ ਪਿਛਲੇ 3 ਮਹੀਨਿਆਂ ‘ਚ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗਣ ਕਾਰਨ 5 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਿਸਾਨ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦਾ ਸੀਜ਼ਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਸਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਕੁਦਰਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੀਬੀਸੀ ਬੰਗਲਾ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਟਗਾਂਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਜ਼ੂਆਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਫਰੀਦ ਅਹਿਸਾਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਪਦਮਾ ਬੇਸਿਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਨਿਕਗੰਜ ਦੇ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ।”
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਹਫ਼ਤੇ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗਣ ਕਾਰਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਮੇਤ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਹੈ। ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਦੇ ਇਸ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਰਸਲ ਵਾਈਪਰ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਕਾਰਨ ਪਦਮਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਹਿਸ਼ਤ ਫੈਲ ਗਈ ਹੈ।
ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਚਾਰਘਾਟ ਉਪਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਸ਼ਾਰਦਾ ‘ਚ ਪਦਮਾ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸਥਿਤ ਪੁਲਿਸ ਅਕੈਡਮੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ‘ਚੋਂ ਰਸੇਲਜ ਵਾਈਪਰ ਦੇ ਅੱਠ ਪੈਕਟ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਪਰ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।
ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਸਬੰਧੀ ਫਰੀਦਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਨੇ ਵੀ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਸੱਪ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਆਪਣਾ ਐਲਾਨ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ।
ਹਰ ਸਾਲ ਔਸਤਨ 120 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਕਾਰਨ ਮੌਤ
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ 85 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਹਿਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਵੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ‘ਚ 9ਵੇਂ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦਹਿਸ਼ਤ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੈਰ-ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹਨ।
ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਡੀਕਲ ਸੇਵਾ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਕਰੀਬ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗਣ ਕਾਰਨ ਮਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 120 ਦੀ ਮੌਤ ਰਸੇਲ ਦੇ ਵਾਈਪਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੋਈ ਹੈ।
ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਸਲ ਵਾਈਪਰ ਦੇ ਆਤੰਕ ਕਾਰਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਖਿਨੀ, ਅਜਗਰ, ਘਰਗਿਨੀ, ਦਰਾਜ, ਧੋਂਧਾ ਸੱਪ ਅਤੇ ਗੁਇਸਨੈਪ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਸੱਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹਨ ਸੱਪ
ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਪ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਹੋਰਨਾਂ ਜੀਵਾਂ ਵਾਂਗ ਸੱਪ ਵੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ, ਚੂਹਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਯੋਗੀ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਰਸੇਲਜ਼ ਵਾਈਪਰ ਸੱਪਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਘਬਰਾ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਗੈਰ-ਜ਼ਹਿਰੀ ਸੱਪਾਂ ਅਤੇ ਰੀਂਗਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣੇ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੱਪ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸੱਪ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ‘ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ?
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੱਪਾਂ, ਜੋ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਚੂਹਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਵਧੇਗਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਜੇਕਰ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਨਾ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਖੁਰਾਕ ਚੱਕਰ ਉੱਤੇ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਇਹ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰੇਗਾ।”
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ
ਚੀਫ ਫਾਰੈਸਟ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਰ ਮੁਹੰਮਦ ਅਮੀਰ ਹੁਸੈਨ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਬੰਗਲਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ ਕੋਈ ਹਮਲਾਵਰ ਸੱਪ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਹੀ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਛੇੜਦਾ ਹੈ। ਸੱਪ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।”