Parag Pratha : 10 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ 12 ਪਿੰਡਾਂ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕੋਈ ਵਿਆਹ ! ਅਨੋਖੀ ਪਰੰਪਰਾ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਹੋ ਰਹੇ ਮਜਬੂਰ

Parag Pratha : ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ‘ਚ, ਪਰਗ (ਪਰਖ) ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਥਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਵਾਇਤ ਤਹਿਤ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਗਲਤੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਪਰਗ ਲੱਗਣ ‘ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ‘ਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਲਾੜਾ ਘੋੜੀ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਗਊ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਪਰਗ ਲੱਗਣਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਥਾ ਕਾਰਨ ਬੀਤੇ 10 ਸਾਲ ‘ਚ 12 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ 975 ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਕਰਨੇ ਪਏ ਹਨ।

ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ‘ਤੇ ਗਾਂ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ‘ਚ ਤੀਰਥਾਂ ‘ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਤੁਲਸੀ-ਸ਼ਾਲੀਗ੍ਰਾਮ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਮਰੱਥਾ ਮੁਤਾਬਕ, ਕੰਨਿਆ, ਪਿੰਡ ਦੀ ਦਾਅਵਤ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਚ ਧੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹਾਂ, ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਿਆਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ‘ਚ ਸ਼ਹਿਨਾਈ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ ਗਈ

ਪਰਗ ਪਰੰਪਰਾ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੇ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਆਫ਼ਤ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵੀ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਤੋੜਦਾ। ਸਾਗਰ ‘ਚ ਵੀ ਕੁਝ ਪਿੰਡ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਰਗ ਸਿਸਟਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਨਾਈ ਨਹੀਂ ਵੱਜੀ ਹੈ। ਸੈਂਕੜੇ ਵਿਆਹ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ‘ਚ ਪੋਲੀਨੇਸ਼ਨ ਹੋਈ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਸਗੌਣੀ, ਬਿਸਰਾਹਾ, ਮਡਈਆ, ਪਿਦਾਰੂਆ, ਜਗਦੀਸ਼ ਬਮਹੋਰੀ, ਅਸੋਲੀ, ਗੋਂਦੂ, ਹੁੱਡਾ ਬਮਹੋਰੀ, ਭੰਗੇਲਾ, ਡੂੰਗਾਸਰਾ, ਛਪੜੀ ਪਿੰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ

ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਲਲੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1970 ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ 418 ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ‘ਚ 12 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਰਗ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ‘ਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਗ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੋਤੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 22 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਬਾਂਦਰੀ ‘ਚ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਅਮੀਰ ਲੋਕ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਵਧੀਆ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਖਰਚਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਲਈ ਯੋਗ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਪਰਗ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

11 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ 250 ਧੀਆਂ ਬਾਹਰ ਵਿਆਹੀਆਂ

ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਰੌਂਡਾ ਹੈ। ਜਿਥੋਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 2736 ਹੈ। ਇੱਥੇ 603 ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਪਰਗ ਪਰੰਪਰਾ ਪਿਛਲੇ 12 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਝਗੜੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ 11 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ 250 ਧੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ ਪਹਿਲ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 6 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਅਤੇ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੁਰਾ ਸ਼ਗਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਮੀਨਾ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਸਾਡੀ ਬੇਟੀ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਚੰਗਾ ਸਹੁਰਾ ਘਰ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ‘ਚ 150 ਵਿਆਹ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।