Indian Currency : ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀਆਂ ਛਪੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ?
History Of Indian Currency : ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ 1947 ‘ਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਰਾਜਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣੀ ਕਿ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸ਼ੋਕ ਪਿੱਲਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਛਾਪੀ ਜਾਵੇਗੀ ਛਾਪਿਆ ਜਾਵੇ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 22 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਭਾਰਤੀ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਛਪੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਇਕੱਲੇ ਅਜਿਹੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਕਈ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ।
RBI ਬੈਂਕ 1935 ‘ਚ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੱਕ RBI ਬੈਂਕ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਸਾਰੇ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨੋਟ ਛਾਪਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ‘ਚ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਰਾਜਾ ਜਾਰਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ 1949 ‘ਚ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਤੇ ਰਾਜਾ ਜਾਰਜ ਦੀ ਫੋਟੋ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸ਼ੋਕ ਪਿੱਲਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਛਾਪੀ ਗਈ ਸੀ। 1917 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਮੁਦਰਾ ਛਾਪ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਦਸ ਦਈਏ ਕਿ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਵੀ ਜਿਥੇ ਆਪਣੇ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਛ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ‘ਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਗੋਆ ਪੁਰਤਗਾਲ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੋਆ ‘ਚ ਪੁਰਤਗਾਲ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਨੋਟ ਛਪਦੇ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਸਕੂਡੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ‘ਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲ ਦੇ ਰਾਜਾ ਜਾਰਜ ਦੂਜੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸੀ।
ਪੁਡੂਚੇਰੀ 1954 ਤੱਕ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਬਸਤੀ ਵੀ ਸੀ। ਦਸ ਦਈਏ ਕਿ ਉਥੇ ਛਪੇ ਨੋਟਾਂ ‘ਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਰਿਹਾ। ਫਿਰ 1964 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਥੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀ ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ‘ਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਰੁਪਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।